Własność intelektualna w e-commerce: postępowanie w sprawach

Opublikowano przez

Prowadzenie własnego e-commerce, wiąże się nie tylko z wyborem odpowiedniego do tego celu serwera, hostingu, domeny, czy uzyskaniem certyfikatu SSL, ale także często z koniecznością odpowiedniego zabezpieczenia przysługujących praw do stworzonej własności intelektualnej w postaci np. znaków towarowych i usługowych, nazw i oznaczeń handlowych, a także ochrony przed czynami nieuczciwej konkurencji.

Jak wygląda postępowanie w sprawach z zakresu własności intelektualnej oraz jakie rządzą nim zasady, opisuje niniejszy artykuł.

Czym jest własność intelektualna?

Na wstępie wskazać trzeba, co należy rozumieć pod pojęciem „Własności intelektualnej”.

Zgodnie z art. art. 2 pkt 8 Konwencji o ustanowieniu Światowej Organizacji Własności Intelektualnej, sporządzonej w Sztokholmie dnia 14 lipca 1967 r., ratyfikowanej przez nasz kraj (Dz.U.z 1975 r., Nr 9, poz. 49), „własność intelektualna” oznacza prawa odnoszące się do:

  1. dzieł literackich, artystycznych i naukowych,
  2. interpretacji artystów interpretatorów oraz do wykonań artystów wykonawców, do fonogramów i do programów radiowych i telewizyjnych,
  3. wynalazków we wszystkich dziedzinach działalności ludzkiej,
  4. odkryć naukowych,
  5. wzorów przemysłowych,
  6. znaków towarowych i usługowych, jak również do nazw handlowych i oznaczeń handlowych,
  7. ochrony przed nieuczciwą konkurencją,
  8. wszelkie inne prawa dotyczące działalności intelektualnej w dziedzinie przemysłowej, naukowej, literackiej i artystycznej.

Z kolei polski Kodeks postępowania cywilnego stanowi, iż sprawami własności intelektualnej są postępowania dotyczące:

  1. ochrony praw autorskich i pokrewnych,
  2. ochrony praw własności przemysłowej,
  3. ochrony innych praw na dobrach niematerialnych,
  4. ochrony dóbr osobistych w zakresie, w jakim dotyczą one wykorzystania dobra osobistego w celu indywidualizacji, reklamy lub promocji przedsiębiorcy, towarów lub usług,
  5. ochrony dóbr osobistych w związku z działalnością naukową lub wynalazczą,
  6. zapobiegania i zwalczania nieuczciwej konkurencji (art. 479(89) k.p.c.).

Podkreślić trzeba, iż przedmiotowe sprawy mogą dotyczyć nie tylko bezpośredniego naruszenia praw, które są nimi objęte, ale także samego zagrożenia takim pogwałceniem (art. 479(94) k.p.c.).

Postępowanie sądowe w sprawach własności intelektualnej

Unormowania szczególne w zakresie postępowania sądowego w sprawach własności intelektualnej zawarte są w odrębnym Dziale IVG Kodeksu postępowania cywilnego. Jego przedmiotem są zapisy dotyczące właściwości sądów, zabezpieczenia środków dowodowych, wyjawienia lub wydania środków dowodowych, wezwania do udzielenia informacji oraz powództw szczególnych. Przedmiotowy akt prawny normuje także kwestie związane z zastępstwem procesowym.

Właściwość sądu

Sprawy własności intelektualnej należą do właściwości sądów okręgowych, jednakże nie do wszystkich, albowiem obowiązuje w tym zakresie rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 29 czerwca 2020 r. w sprawie przekazania niektórym sądom okręgowym rozpoznawania spraw własności intelektualnej z właściwości innych sądów okręgowych (Dz.U. poz. 1152). Zgodnie z nim do orzekania w przedmiotowych sprawach uprawnione są sądy w takich miastach, jak:

  1. w Gdańsku – z obszaru właściwości sądów okręgowych: w Bydgoszczy, Elblągu, Koszalinie, Olsztynie, Słupsku, Toruniu i we Włocławku,
  2. w Katowicach – z obszaru właściwości sądów okręgowych w: Bielsku-Białej, Częstochowie, Gliwicach, Krakowie, Nowym Sączu, Opolu, Rybniku i Tarnowie,
  3. w Lublinie – z obszaru właściwości sądów okręgowych w: Kielcach, Krośnie, Przemyślu, Radomiu, Rzeszowie, Siedlcach, Tarnobrzegu i Zamościu,
  4. w Poznaniu – z obszaru właściwości sądów okręgowych: w Gorzowie Wielkopolskim, Jeleniej Górze, Kaliszu, Koninie, Legnicy, Łodzi, Sieradzu, Szczecinie, Świdnicy, we Wrocławiu i w Zielonej Górze,
  5. w Warszawie – z obszaru właściwości sądów okręgowych: w Białymstoku, Łomży, Ostrołęce, Piotrkowie Trybunalskim, Płocku, Suwałkach i Warszawa-Praga w Warszawie.

Przypomnieć trzeba, że Sąd Okręgowy w Warszawie jest wyłącznie właściwy w sprawach własności intelektualnej dotyczących programów komputerowych, wynalazków, wzorów użytkowych, topografii układów scalonych, odmian roślin oraz tajemnic przedsiębiorstwa o charakterze technicznym.

W przypadku, gdy powództwo zostanie wytoczone przed sąd niewłaściwy, wówczas przekaże on sprawę do odpowiedniego Sądu Okręgowego. W razie uznania przez sąd okręgowy swojej niewłaściwości, nie jest on związany postanowieniem o przekazaniu i może sprawę ponownie przekazać. Postanowienie w tym zakresie winno zapaść nie później niż w terminie dwóch tygodni od dnia wpływu przekazanej sprawy. Wówczas sąd, do którego przekazano sprawę, jest związany postanowieniem o przekazaniu wydanym przez sąd właściwy w sprawie własności intelektualnej.

Przymus adwokacki

Zgodnie z art. 87 (2) k.p.c., w postępowaniu w sprawach własności intelektualnej obowiązuje zastępstwo stron przez adwokatów, radców prawnych lub rzeczników patentowych. Przepisu tego nie stosuje się w postępowaniu, w którym wartość przedmiotu sporu nie przekracza 20 000 zł. Dodać trzeba, że sąd może zwolnić stronę, na jej wniosek lub z urzędu, z takiego obowiązku, jeżeli okoliczności, w tym stopień zawiłości sprawy, tego nie uzasadniają. Zwolnienie może nastąpić w każdym stanie sprawy, w tym także na wniosek strony złożony w piśmie procesowym.

W sprawach związanych z ochroną praw własności przemysłowej pełnomocnikiem twórcy projektu wynalazczego może być również przedstawiciel organizacji, do której zadań statutowych należą sprawy popierania własności przemysłowej i udzielania pomocy twórcom projektów wynalazczych.

Zabezpieczenie środka dowodowego

Jest to środek procesowy ułatwiający stronie udowodnienie faktów, z których wywodzi ona skutki prawne, a więc ma charakter usprawniający postępowanie dowodowe.

Zgodnie z zapisami k.p.c. – stosuje się go do osoby, w tym również pozwanego, w której władaniu znajduje się środek dowodowy lub która może umożliwić jego zabezpieczenie (art. 479(96) k.p.c.).

Sąd udziela takiego zabezpieczenia na wniosek osoby uprawnionej, jeżeli uprawdopodobni ona swoje roszczenie, jak również wykaże interes prawny w takim rozwiązaniu.

Sam interes prawny w zabezpieczeniu środka dowodowego istnieje wówczas, gdy brak żądanego zabezpieczenia uniemożliwia lub poważnie utrudnia przytoczenie lub udowodnienie istotnych faktów, jak również, gdy zachodzi ryzyko zniszczenia środka dowodowego lub opóźnienie w uzyskaniu środka dowodowego może uniemożliwić lub poważnie utrudnić osiągnięcie celu postępowania dowodowego, lub gdy z innych przyczyn zachodzi potrzeba stwierdzenia istniejącego stanu rzeczy.

Sąd może udzielić zabezpieczenia środka dowodowego jeszcze przed wszczęciem postępowania lub w jego toku aż do zamknięcia rozprawy w pierwszej instancji, przy czym wniosek w tym zakresie rozpoznaje on bezzwłocznie, nie później jednak niż w terminie tygodnia od dnia jego wpływu, wydając w tym zakresie postanowienie na posiedzeniu niejawnym.

Orzeczenie przedmiotowego środka procesowego następuje w taki sposób, jaki stosownie do okoliczności danej sprawy sąd uzna za odpowiedni. Sposobami zabezpieczenia są w szczególności odebranie towarów, materiałów, narzędzi użytych do produkcji lub dystrybucji, dokumentów, jak również sporządzenie szczegółowego opisu tych przedmiotów połączone, w razie konieczności, z pobraniem ich próbek.

Jeżeli udzielenie zabezpieczenia nastąpiło jeszcze przed wszczęciem postępowania, sąd wyznacza termin, w którym pozew powinien być wniesiony pod rygorem jego upadku. Nie może on być krótszy niż dwa tygodnie i dłuższy niż miesiąc od dnia uprawomocnienia się postanowienia w tym przedmiocie.

Pamiętać należy, że postanowienie o zabezpieczeniu środka dowodowego podlega wykonaniu z chwilą jego wydania, jednakże sąd może to uzależnić od złożenia przez uprawnionego kaucji na zabezpieczenie roszczeń obowiązanego lub pozwanego powstałych w wyniku jego wykonania. Z kaucji tej przysługuje obowiązanemu lub pozwanemu pierwszeństwo zaspokojenia przed innymi należnościami zaraz po kosztach egzekucyjnych.

Ustawodawca przewidział także odpowiednie postępowanie odwoławcze. Postanowienie o zabezpieczeniu takiego środka można mianowicie zaskarżyć do sądu II instancji. W przypadku złożenia takiego zażalenia, sąd odwoławczy powinien je rozpatrzyć bezzwłocznie, nie później jednak niż w terminie miesiąca od dnia jego wpływu.

Wyjawienie lub wydanie środka dowodowego

W sprawie o naruszenie prawa własności intelektualnej powód, który uprawdopodobnił roszczenie, może żądać, aby pozwany wyjawił lub wydał środek dowodowy, którym dysponuje. W szczególności dotyczyć to może dokumentów bankowych, finansowych lub handlowych, służących ujawnieniu i udowodnieniu faktów (art. 479(106) k.p.c.).

Uwzględniając żądanie, sąd określa termin wyjawienia lub wydania środka dowodowego, zasady korzystania z niego i zapoznawania się z nim, a także poucza strony o ochronie tajemnicy przedsiębiorstwa. Jeżeli pozwany chce skorzystać z takiej ochrony, sąd może określić szczególne zasady korzystania ze środka dowodowego i zapoznawania się z nim oraz wprowadzić dodatkowe ograniczenia.

Postanowienie nakazujące wyjawienie lub wydanie środka dowodowego podlega wykonaniu z chwilą jego wydania.

Jeżeli pozwany uchyla się od wykonania wydanego postanowienia nakazującego wyjawienie lub wydanie środka dowodowego lub dopuszcza się zniszczenia takiego środka w celu udaremnienia jego wyjawienia lub wydania, wówczas sąd może:

  1. uznać za ustalone fakty, które mają zostać stwierdzone za pomocą tego środka, chyba że pozwany  wykaże co innego,
  2. obciążyć pozwanego obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania, w całości lub części, niezależnie od wyniku sprawy.

Podkreślić trzeba, że przed wyznaczeniem posiedzenia przewodniczący sądu zarządza wniesienie przez pozwanego odpowiedzi na zgłoszone żądanie w przedmiocie wyjawienia lub wydania środka dowodowego w terminie nie krótszym niż dwa tygodnie, pouczając go jednocześnie o ochronie tajemnicy przedsiębiorstwa.

Również i w przypadku postanowienia w zakresie opisywanego środka procesowego obowiązuje postępowanie odwoławcze, analogiczne do tego, które ma zastosowanie do zabezpieczenia środka dowodowego

Wezwanie do udzielenia informacji

Ten środek procesowy stosuje się do osoby, w tym również pozwanego, która posiada przewidziane przez prawo informacje, lub dostęp do nich.

Na wniosek uprawnionego, jeżeli wykaże on w sposób wiarygodny okoliczności wskazujące na naruszenie, sąd może przed wszczęciem postępowania w sprawie o naruszenie lub w jego toku aż do zamknięcia rozprawy w pierwszej instancji wezwać naruszającego do udzielenia informacji o pochodzeniu i sieciach dystrybucji towarów lub usług, jeżeli jest to niezbędne dla dochodzenia roszczenia (art. 479(113) k.p.c.).

W przypadku wezwania do udzielenia informacji jeszcze przed rozpoczęciem postepowania, powinno ono zostać wszczęte nie później niż w terminie miesiąca od dnia wykonania postanowienia o udzieleniu informacji.

Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio do innego niż naruszający obowiązanego, który:

1) posiada w ilości świadczącej o faktycznym prowadzeniu działalności gospodarczej towary, przy których zaprojektowaniu, wytworzeniu lub wprowadzeniu do obrotu nastąpiło naruszenie prawa własności intelektualnej lub których cechy estetyczne lub funkcjonalne naruszają te prawa,

lub

2) dostarcza, w rozmiarze świadczącym o faktycznym prowadzeniu działalności gospodarczej, usługi osobie, która narusza prawa własności intelektualnej,

lub

3) wykonuje w rozmiarze świadczącym o faktycznym prowadzeniu działalności gospodarczej usługi z naruszeniem prawa własności intelektualnej,

lub

4) został przez osobę, o której mowa w poprzednich punktach, wskazany jako wytwórca lub

uczestnik procesu wprowadzenia do obrotu takich towarów, odbiorca takich usług lub podmiot, który je świadczy.

Podkreślenia wymaga fakt, że wezwanie do udzielenia informacji, może dotyczyć tylko i wyłącznie:

  1. informacji o firmie, miejscu zamieszkania lub siedzibie i adresie producentów, wytwórców, dystrybutorów, dostawców oraz innych poprzednich posiadaczy, od których lub na rzecz których nastąpiło nabycie lub zbycie towarów, korzystanie z usług lub ich świadczenie, jak również przewidywanych hurtowników i detalistów tych towarów lub usług,
  2. informacji o ilości wyprodukowanych, wytworzonych, wysłanych, otrzymanych lub zamówionych towarów lub świadczonych usług, jak również cenach otrzymanych w zamian za towary lub usługi,
  3. w szczególnie uzasadnionych okolicznościach innych informacji, które są niezbędne do wykazania wysokości roszczenia.

Wezwanie banku lub spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej do udzielenia informacji niezbędnych dla dochodzenia roszczenia, może dotyczyć informacji obejmujących wyłącznie imię i nazwisko lub firmę, miejsce zamieszkania lub siedzibę posiadacza rachunku bankowego lub członka spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej oraz kwotę i termin realizacji rozliczenia pieniężnego na rachunku dokonanego w związku z czynnościami naruszającymi prawa własności intelektualnej.

Sąd, uwzględniając przedmiotowy wniosek, określa termin udzielenia informacji, ich rodzaj i zakres, a także zasady zapoznania się z nimi przez uprawnionego. Informacji udziela się pod rygorem odpowiedzialności karnej.

Zaznaczyć należy, iż na postanowienie w przedmiocie udzielenia informacji służy zażalenie do sądu drugiej instancji.

Powództwa szczególne

W zakresie powództw szczególnych najważniejsze są dwie regulacje.

Polski ustawodawca mianowicie zdecydował, że powództwo wzajemne w sprawach o naruszenie prawa do znaku towarowego lub wzoru przemysłowego jest dopuszczalne, jeżeli obejmuje żądanie unieważnienia lub stwierdzenia wygaśnięcia prawa ochronnego na znak towarowy lub obejmuje żądanie unieważnienia prawa z rejestracji wzoru przemysłowego. Przepis ten stosuje się odpowiednio do żądania unieważnienia lub stwierdzenia wygaśnięcia prawa ochronnego na wspólny znak towarowy, wspólnego prawa ochronnego na znak towarowy, prawa ochronnego na znak towarowy gwarancyjny, uznania na terytorium RP ochrony międzynarodowego znaku towarowego, a także do żądania unieważnienia uznania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej ochrony międzynarodowego wzoru przemysłowego (art. 479 (122) k.p.c.).

Powód może także wystąpić z powództwem o ustalenie, że podjęte lub zamierzone przez niego czynności nie stanowią naruszenia patentu, dodatkowego prawa ochronnego, prawa ochronnego lub prawa z rejestracji (art. 479 (129) k.p.c.).

Uregulowania ogólne

Jeżeli w sprawie o naruszenie własności intelektualnej sąd uzna, że ścisłe udowodnienie wysokości żądania jest niemożliwe, nader utrudnione lub oczywiście niecelowe, może w wyroku zasądzić odpowiednią sumę według swojej oceny opartej na rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy.

Stosując wyżej opisane środki procesowe, sąd obowiązany jest do uwzględnienia interesów stron w takiej mierze, aby uprawnionemu zapewnić należytą ochronę prawną, a obowiązanego lub pozwanego nie obciążać ponad potrzebę, mając na uwadze ich obciążenia, jakie wynikałyby z zastosowanych środków, oraz ochronę tajemnicy przedsiębiorstwa.

Koszty postępowania

Zgodnie z art. 28a ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (j.t. Dz.U. z 2020 r. poz. 755 z późn zm.), opłatę stałą w kwocie 1000 zł pobiera się od pozwu w sprawie o naruszenie prawa do znaku towarowego lub wzoru przemysłowego, obejmującego żądanie unieważnienia lub stwierdzenia wygaśnięcia prawa ochronnego na znak towarowy, wspólnego prawa ochronnego na znak towarowy, unieważnienia prawa z rejestracji wzoru przemysłowego, unieważnienia lub stwierdzenia wygaśnięcia prawa ochronnego na wspólny znak towarowy, prawa ochronnego na znak towarowy gwarancyjny, uznania na terytorium RP ochrony międzynarodowego znaku towarowego, oraz unieważnienia uznania na terytorium RP ochrony międzynarodowego wzoru przemysłowego.

Reasumując

Postępowanie w sprawach własności intelektualnej przewiduje szereg szczególnych środków procesowych znacząco ułatwiających dochodzenie przed sądami praw przez osoby prowadzące e-biznes wobec osób trzecich, które dopuściły się ich naruszania. System taki zapewnia pełne zabezpieczenie interesów podmiotów wykonujących działalność w rodzaju e-commerce, pod warunkiem konsekwentnego stosowania się przez nie do rozwiązań wprowadzonych przez ustawodawcę w Kodeksie postępowania cywilnego.

Zobacz również:

Kradzież własności intelektualnej w sieci