Ochrona prawna nazwy dla własnego biznesu internetowego

Chcąc prowadzić własny biznes internetowy, należy zadbać nie tylko o techniczną stronę zagadnienia, w postaci wybrania odpowiedniego serwera, hostingu oraz najbardziej przydatnej domeny. Trzeba również zapewnić właściwy poziom bezpieczeństwa, np. w postaci uzyskania certyfikatu SSL, ale także podjąć niezbędne kroki zmierzające do zarejestrowania swojego przedsiębiorstwa prowadzącego działalność w zakresie np. e-commerce. Warto też zapoznać się z najważniejszymi regulacjami prawnymi w zakresie ochrony prowadzonego biznesu.  

Podkreślić trzeba, że prawa osoby prowadzącej własny e-biznes są w pełni zabezpieczone przez polski system prawny. Dotyczy to także oznaczenia prowadzonego przedsiębiorstwa oraz firmy pod jaką działa dany przedsiębiorca, w szczególności przed sprzecznymi z obowiązującymi przepisami działaniami innych podmiotów występujących w obrocie gospodarczym.

Niniejszy artykuł wskazuje jakie kroki prawne może podjąć osoba, której e-biznes zostanie dotknięty bezprawnymi działaniami osoby trzeciej, w postaci wykorzystania tego samego oznaczenia przedsiębiorstwa czy firmy danego przedsiębiorcy. Publikacja podaje również jakie środki ochrony prawnej przysługują w takim przypadku poszkodowanemu.

Przedsiębiorca a przedsiębiorstwo

Zgodnie z zapisami Kodeksu cywilnego – przedsiębiorcą jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostka organizacyjna, niebędąca osobą prawną, prowadząca we własnym imieniu działalność gospodarczą lub zawodową (art. 43(1)). Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców (j.t. Dz. U. z 2021 r., poz. 162) dodaje, iż przedsiębiorcami są także wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej (art. 4 ust. 2 ustawy). Sama więc spółka cywilna nie może stanowić samodzielnego podmiotu obrotu gospodarczego, natomiast rolę taką pełnią jej poszczególni wspólnicy, jako osoby fizyczne, będące przedsiębiorcami.

Od samego przedsiębiorcy należy odróżnić przedsiębiorstwo, które stanowi zorganizowany zespół składników niematerialnych i materialnych przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej, przy czym obejmuje ono w szczególności:

1) oznaczenie indywidualizujące przedsiębiorstwo lub jego wyodrębnione części (nazwa przedsiębiorstwa),

2) własność nieruchomości lub ruchomości, w tym urządzeń, materiałów, towarów i wyrobów, oraz inne prawa rzeczowe do nieruchomości lub ruchomości,

3) prawa wynikające z umów najmu i dzierżawy nieruchomości lub ruchomości oraz prawa do korzystania z nieruchomości lub ruchomości wynikające z innych stosunków prawnych,

4) wierzytelności, prawa z papierów wartościowych i środki pieniężne,

5) koncesje, licencje i zezwolenia,

6) patenty i inne prawa własności przemysłowej,

7) majątkowe prawa autorskie i majątkowe prawa pokrewne,

8) tajemnice przedsiębiorstwa,

9) księgi i dokumenty związane z prowadzeniem działalności gospodarczej (art. 55(1) k.c.).

W świetle powyższego, podkreślić trzeba, iż przedsiębiorca jest podmiotem prowadzącym przedsiębiorstwo, pojęcia te więc nie są tożsame. Dodać należy, że przedsiębiorca może prowadzić kilka przedsiębiorstw, każde pod inną nazwą.

Firma przedsiębiorcy

Elementem, który stanowi indywidualny wyróżnik przedsiębiorcy jako takiego, jest firma, a więc jego oznaczenie, co wynika wprost z art. 43(2) Kodeksu cywilnego, zgodnie z którym – przedsiębiorca działa pod firmą, którą ujawnia się we właściwym rejestrze, poprzez dokonanie wpisu w Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarczej w przypadku osób fizycznych, albo w rejestrze przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego w przypadku osób prawnych.

Firma odróżnia dane przedsiębiorstwo od innych przedsiębiorstw zarówno o takim samym, jak i innym przedmiocie działania (por. Ryszard Skubisz, Prawo Znaków Towarowych, Komentarz, Wydawnictwo Prawne Sp. z o.o., Warszawa 1997, s. 13, 17).

Firma przedsiębiorcy powinna się odróżniać dostatecznie od firm innych przedsiębiorców prowadzących działalność na tym samym rynku, a poza tym nie może ona wprowadzać w błąd, w szczególności co do osoby przedsiębiorcy, przedmiotu działalności przedsiębiorcy, miejsca działalności czy źródeł zaopatrzenia.

Elementy firmy przedsiębiorcy

Firmą osoby fizycznej jest jej imię i nazwisko. Nie wyklucza to włączenia do firmy pseudonimu lub określeń wskazujących na przedmiot działalności przedsiębiorcy, miejsce jej prowadzenia oraz innych dowolnie obranych określeń.

Z kolei firmą osoby prawnej jest jej nazwa i zawiera ona określenie formy prawnej osoby prawnej, które może być podane w skrócie, a ponadto może wskazywać na przedmiot działalności, siedzibę tej osoby oraz inne dowolne określenia.

Pamiętać trzeba, że firma osoby prawnej może zawierać nazwisko lub pseudonim osoby fizycznej, jeżeli służy to ukazaniu związków tej osoby z powstaniem lub działalnością przedsiębiorcy. Umieszczenie w firmie nazwiska albo pseudonimu osoby fizycznej wymaga pisemnej zgody tej osoby, a w razie jej śmierci – zgody jej małżonka i dzieci.

Przedsiębiorca może także posługiwać się skrótem firmy, co jednak również należy ujawnić we właściwym rejestrze.

Zmiana firmy

Wszelkie zmiany w zakresie firmy danego przedsiębiorcy również wymagają dokonania odpowiedniego wpisu we właściwym rejestrze.

W razie, gdy dojdzie do przekształcenia osoby prawnej można zachować jej dotychczasową firmę z wyjątkiem określenia wskazującego formę prawną osoby prawnej, jeżeli uległa ona zmianie. To samo dotyczy przekształcenia spółki osobowej.

Jeśli nastąpi utrata członkostwa przez wspólnika, którego nazwisko było umieszczone w firmie, spółka może zachować w swej firmie nazwisko byłego wspólnika tylko za jego zgodą wyrażoną na piśmie, a w razie jego śmierci – za zgodą jego małżonka i dzieci. Zasadę tą stosuje się odpowiednio w wypadku kontynuowania działalności gospodarczej osoby fizycznej przez inną osobę fizyczną będącą jej następcą prawnym.

Podkreślenia wymaga fakt, iż sama firma przedsiębiorcy nie może zostać zbyta (art. 43(9) k.c.), natomiast nic nie stoi na przeszkodzie w przeniesieniu praw do samego przedsiębiorstwa, a więc także do jego indywidualnego oznaczenia (nazwy). W przypadku nabycia przedsiębiorstwa przez inny podmiot gospodarczy, może on je nadal prowadzić pod dotychczasową nazwą, jednakże powinien zostać umieszczony odpowiedni dodatek wskazujący firmę lub nazwisko nabywcy, chyba że strony postanowiły inaczej.

Przedsiębiorca może również upoważnić innego przedsiębiorcę do korzystania ze swej firmy, pod warunkiem jednak, że nie wprowadza to w błąd.

Ochrona prawna firmy przedsiębiorcy

     Firma przedsiębiorcy, z chwilą uzyskania wpisu do właściwego rejestru podlega ochronie prawnej przed wywołującym szkodę działaniem osób trzecich. Przyjmuje się, iż może to polegać nie tylko na użyciu przez taki podmiot samej firmy innego przedsiębiorcy w pełnym brzmieniu, ale także jedynie jej części, w przypadku gdy ma ona charakter indywidualizujący na tyle, że umożliwia jego jednoznaczną identyfikację i odróżnienie w sposób oczywisty od innych podmiotów gospodarczych. Pamiętać trzeba, że prawo do firmy i jej ochrony wygasa z chwilą ustania bytu prawnego danego przedsiębiorcy (wykreślenie z rejestru).

Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 31 sierpnia 2007 r. (V ACa 427/07) wyraził pogląd, że „funkcja firmy – indywidualizacja przedsiębiorcy, jego identyfikacja w obrocie gospodarczym, funkcja reklamowa oznacza, że firma jest dobrem, któremu przyznana zostanie ochrona, a zatem jest prawem podmiotowym przedsiębiorcy skutecznym erga omnes (a więc wobec wszystkich innych podmiotów występujących w obrocie gospodarczym) i powstaje z chwilą wpisania do właściwego rejestru, a w każdym razie z chwilą użycia firmy po raz pierwszy w obrocie gospodarczym”.

Zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 6 czerwca 2014 r. (I ACa 1460/13, LEX 1496136) „treść prawa do firmy związana jest z funkcją indywidualizującą firmy, która w świetle przepisów kodeksu cywilnego podlega ochronie jako funkcja identyfikacji przedsiębiorcy (aspekt niemajątkowy) oraz jako funkcja odróżnienia przedsiębiorcy od innych przedsiębiorców na tym samym rynku (aspekt niemajątkowy). Z treści prawa do firmy wypływa więc zakaz podejmowania przez innych przedsiębiorców działań godzących w funkcję indywidualizującą firmy. Działania te najczęściej związane będą z naruszeniem zasady wyłączności firmy, polegających na używaniu na tym samym rynku firmy niedostatecznie odróżniającej się od wcześniejszej firmy”.

Kodeks cywilny stwierdza, iż – przedsiębiorca, którego prawo do firmy zostało zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne. W razie dokonanego naruszenia może on także żądać usunięcia jego skutków, złożenia oświadczenia lub oświadczeń w odpowiedniej treści i formie, naprawienia na zasadach ogólnych szkody majątkowej lub wydania korzyści uzyskanej przez osobę, która dopuściła się naruszenia (art. 43(10) k.c.).

W przypadku sporu sądowego, przedsiębiorca, który występuje w ochronie swojej firmy, znajduje się w korzystnej sytuacji procesowej, albowiem to na podmiocie, który używa cudzej firmy, spoczywa ciężar dowodu, iż nie czyni tego w sposób bezprawny.

Ochrona prawna oznaczenia przedsiębiorstwa

Poza firmą przedsiębiorcy, także oznaczenie przedsiębiorstwa otoczone jest ochroną prawną, albowiem jego naruszenie przez inny podmiot stanowi czyn nieuczciwej konkurencji.

Zgodnie z art.  5 ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (j.t. Dz. U. z 2020 r. poz. 1913) – czynem nieuczciwej konkurencji jest takie oznaczenie przedsiębiorstwa, które może wprowadzić klientów w błąd co do jego tożsamości, przez używanie firmy, nazwy, godła, skrótu literowego lub innego charakterystycznego symbolu wcześniej używanego, zgodnie z prawem, do oznaczenia innego przedsiębiorstwa.

Jeżeli oznaczenie przedsiębiorstwa nazwiskiem przedsiębiorcy może wprowadzić klientów w błąd co do tożsamości z innym przedsiębiorstwem, które wcześniej używało podobnego oznaczenia, przedsiębiorca ten powinien podjąć środki mające na celu usunięcie takiego stanu rzeczy.

Jak stanowi wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 29 kwietnia 2014 r. (V ACa 924/13, LEX nr 1487606) „pojęcie „oznaczenie przedsiębiorstwa” jest pojęciem znacznie szerszym niż pojęcie „firmy” i zawiera w sobie zarówno bezprawne używanie firmy ale także nazwy, godła, skrótu literowego lub innego charakterystycznego symbolu.

Oznacza to, że ochrona na podstawie art. 5 u.z.n.k. obejmuje każde oznaczenie przedsiębiorstwa, w tym jego firmę i ochrona ta trwa nie od chwili rejestracji firmy lecz od chwili pierwszego użycia oznaczenia w obrocie”.

Przywołany już wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 6 czerwca 2014 r. wskazał, że „Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 października 2010 r. II CSK 191/10 ( OSNC 2011/6/71) odniósł się do pierwszeństwa używania nazwy – „Używanie na oznaczenie przedsiębiorstwa także nazwy zwyczajowej i ugruntowanej w świadomości lokalnej społeczności podlega ochronie na podstawie przepisów ustawy z dnia 16 kwietnia 1993 r. zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (jedn. tekst: Dz. U. z 2003 r. Nr 153, poz. 1503 ze zm.), jeżeli przedsiębiorca rozpoczął używanie tej nazwy zgodnie z prawem jako pierwszy”. Z kolei w wyroku z dnia 17 czerwca 2004 r. V CK 550/03 ( M. Prawn. 2004/14/631), Sąd Najwyższy stwierdził, że „Przedsiębiorca może dopuścić się czynu nieuczciwej konkurencji również wtedy, gdy działa w innej dziedzinie niż konkurent. Oznacza to, że nawet jeśli nie ma między przedsiębiorcami dosłownie rozumianej konkurencyjności, to posługiwanie się przez jednego z nich podobnym znakiem towarowym czy też podobnym oznaczeniem firmy może się wiązać z nieuczciwym wykorzystywaniem renomy drugiego przedsiębiorcy.” Pogląd ten tym bardziej ma zastosowanie w sytuacji gdy firmy działają w tej samej dziedzinie produkcji.

W piśmiennictwie wyrażono zasadny pogląd, że „oznaczenie przedsiębiorstwa może się różnić od nazwy osoby prawnej lub fizycznej prowadzącej to przedsiębiorstwo. Na oznaczenie przedsiębiorstwa można też używać tylko charakterystycznego elementu pełnej nazwy, jej skrótu czy nawet oznaczenia telegraficznego. Ważne jest tylko, jakie oznaczenie jest rzeczywiście używane w obrocie dla wyróżnienia przedsiębiorstwa. Nie mają znaczenia żadne zabiegi formalne, a w szczególności wpis do rejestru handlowego czy ewidencji działalności gospodarczej. ( Kępiński M. Glosa OSP 1999/1/3 – glosa do wyroku SN z dnia 13 stycznia 1998 r., II CKN 517/97. Teza 1system LEX ) Autor cytowanego poglądu w glosie do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 13 listopada 1997 r., I CKN 710/97.( glosa OSP 1998/7-8/142 teza 3 ), stwierdził, że „jeżeli między przedsiębiorstwami nie istnieje stosunek konkurencji, to nawet wówczas użycie oznaczenia przedsiębiorstwa może kolidować z dobrymi obyczajami”.

Za takim stanowiskiem przemawia także pogląd wyrażony przez T. Szanciłę w glosie do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 2002 r., III CKN 777/00, ( PPH 2003/11/55-58)” Dla możliwości powołania się na ochronę przewidzianą w art. 5 u.z.n.k. niezbędne jest […] zaistnienie […] przedsiębiorcy na rynku, a nie samo jego zarejestrowanie. Takim momentem nie musi być oczywiście samo podjęcie określonej działalności produkcyjnej, usługowej, itp. […] Wystarczy np. podjęcie działań promocyjnych i reklamowych, aby potencjalni klienci mogli stwierdzić, że dany przedsiębiorca podejmuje właśnie działalność gospodarczą. Nie ma natomiast znaczenia, czy jako oznaczenie przedsiębiorstwa używana jest pełna jego nazwa, jej element, czy nawet jej skrót. Ważne jest bowiem, aby konkretne oznaczenie przedsiębiorstwa było rzeczywiście używane w obrocie gospodarczym dla odróżnienia tego przedsiębiorstwa od innych.”

Ochrona sądowa

Podkreślić należy, że na żądanie zainteresowanego sąd wyda orzeczenie nakazujące przedsiębiorcy, który później zaczął używać tego oznaczenia, podjęcie stosownych środków zapobiegających, polegających w szczególności na wprowadzeniu zmian w oznaczeniu przedsiębiorstwa, ograniczeniu zakresu terytorialnego używania oznaczenia lub jego używaniu w określony sposób (art. 6 ust. 2 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji).

W razie dokonania czynu nieuczciwej konkurencji, przedsiębiorca, którego interes został zagrożony lub naruszony, może żądać:

1) zaniechania niedozwolonych działań,

2) usunięcia skutków niedozwolonych działań;

3) złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie,

4) naprawienia wyrządzonej szkody, na zasadach ogólnych,

5) wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, na zasadach ogólnych,

6) zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego – jeżeli czyn nieuczciwej konkurencji był zawiniony.

W takim przypadku, aby sąd znalazł podstawę do zasądzenia w/w roszczeń, niezbędne jest udowodnienie przez poszkodowanego okoliczności, które pozwolą dane zachowanie uznać za czyn nieuczciwej konkurencji, w szczególności jako zachowanie sprzeczne z prawem bądź ogólnie przyjętymi dobrymi obyczajami.

Reasumując

Prowadzącemu własny e-biznes polski system prawny zapewnia środki umożliwiające zapewnienie pełnej ochrony używanego przez niego zindywidualizowanego oznaczenia jego przedsiębiorstwa oraz firmy, pod jaką działa. Z chwilą uzyskania wpisu do właściwego rejestru firma przedsiębiorcy pozostaje pod ochroną norm Kodeksu cywilnego, zaś oznaczenie przedsiębiorstwa zabezpiecza w odpowiedni sposób ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Przedsiębiorca e-commerce może wyprowadzać swoje roszczenia w celu ochrony każdego z tych dóbr jedynie oddzielnie z każdego z tych aktów prawnych. Jedynie w przypadku, gdy zachodzi pełna tożsamość firmy oraz oznaczenia przedsiębiorstwa ochrona przedsiębiorstwa może zostać oparta jednocześnie na podstawie obydwóch wskazanych ustaw.