Nazwa dla własnego e-biznesu – jak ją zastrzec?

Aby efektywnie prowadzić własny e-biznes, trzeba zadbać o bardzo wiele rzeczy, począwszy od wyboru właściwego hostingu lub serwera i domeny, poprzez wprowadzenie skutecznych zabezpieczeń, a skończywszy na zadbaniu o odpowiednie zastrzeżenie znaku towarowego zawierającego nazwę przedsiębiorstwa, jego logo oraz charakter świadczonych usług.

Niniejszy artykuł opisuje w jaki sposób możliwe jest zastrzeżenie nazwy biznesu e-commerce, logotypu przedsiębiorstwa, jak również charakteru świadczonych usług, czy też wytwarzanych towarów oraz jaka obowiązuje w tym zakresie procedura prawna.

Pojęcia związane z indywidualnym oznaczaniem przedsiębiorstwa e-commerce

Podkreślenia wymaga fakt, iż w powyższym kontekście polskie prawo wyróżnia pojęcia:

1. „firmy” – która jest po prostu nazwą, pod którą dany podmiot prowadzi działalność gospodarczą,
2. „nazwy przedsiębiorstwa” – która stanowi oznaczenie samego przedsiębiorstwa, jako zespołu składników niematerialnych i materialnych, przeznaczonych do prowadzenia działalności gospodarczej,
3. „znaku towarowego” – który służy indywidualizacji, m.in. świadczonych przez danego przedsiębiorcę usług, wytwarzanych towarów, stosowanego logo, itp.

Znaki towarowe – co to jest?

Definicja tego pojęcia prawnego zawarta jest w art. 120 ustawy  z dnia 30 czerwca 2000 r. – Prawo własności przemysłowej (j.t. Dz. U. z 2021 r., poz. 324), zgodnie z którym –  znakiem towarowym może być każde oznaczenie umożliwiające odróżnienie towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa oraz możliwe do przedstawienia w rejestrze znaków towarowych w sposób pozwalający na ustalenie jednoznacznego i dokładnego przedmiotu udzielonej ochrony.

W szczególności może to być wyraz, włącznie z nazwiskiem, rysunek, litera, cyfra, kolor, forma przestrzenna, w tym kształt towaru lub opakowania, a także dźwięk.

„Znakiem towarowym jest oznaczenie połączone z towarem tak postrzegane zmysłowo, że pozwala dokonać odróżnienia towaru pochodzącego od jednego podmiotu od towaru tego samego rodzaju innego podmiotu. Tym samym znak towarowy rozumiany jest jako związek oznaczenia i towaru z tym zastrzeżeniem, iż każdy przeciętny odbiorca musi mieć możliwość pojęciowego rozdzielenia tegoż oznaczenia od towaru. Ponadto tak pojmowane oznaczenie musi nadawać się do odróżniania towarów, gdyż zdolność odróżniania stanowi cechę o każdorazowym bycie znaku towarowego” (R. Skubisz, Prawo znaków towarowych. Komentarz, Warszawa 1997).

W myśl w/w aktu prawnego – na znak towarowy może być udzielone prawo ochronne (art.121 ustawy).

W świetle powyższego, stwierdzić więc trzeba, iż na gruncie obowiązującego w Polsce porządku prawnego możliwe jest zastrzeżenie nazwy prowadzonego przedsiębiorstwa, jednakże tylko i wyłącznie jako znaku towarowego.

Może to mieć miejsce w przypadku, gdy zastrzeżone znaki towarowe znajdują się w „firmie” danego przedsiębiorcy, bądź/i stanowią „oznaczenie” jego przedsiębiorstwa. Zaznaczyć jednak trzeba, że znaki towarowe pełnią zupełnie inną funkcję niż wymienione uprzednio pojęcia, albowiem co do zasady służą one do komercyjnego oznaczania pochodzenia towaru lub usługi.

Zgłoszenie zastrzeżenia znaku towarowego

Przede wszystkim wskazać należy, że pierwszeństwo do uzyskania prawa ochronnego na znak towarowy oznacza się, co do zasady, według daty zgłoszenia znaku towarowego w Urzędzie Patentowym (art. 123 ust. 1 ustawy). Tak więc, w tym zakresie obowiązuje zasada „kto pierwszy, ten lepszy”.

Pamiętać trzeba, iż zgłoszenie uważa się za dokonane w dniu, w którym wpłynęło ono do Urzędu Patentowego, z zachowaniem formy pisemnej, w tym również za pomocą telefaksu lub w postaci elektronicznej. W przypadku przesłania zgłoszenia telefaksem oryginał zgłoszenia powinien wpłynąć do Urzędu Patentowego w terminie 30 dni od daty jego nadania, przy czym termin ten nie podlega przywróceniu. Jeżeli jest ono nieczytelne lub nie jest tożsame z dostarczonym oryginałem, za datę zgłoszenia uznaje się dzień, w którym został dostarczony oryginał zgłoszenia. Zasadę tą stosuje się również, gdy oryginał zgłoszenia zostanie dostarczony po wskazanym powyżej terminie – w takim przypadku zgłoszenie przesłane telefaksem uznaje się za niebyłe.

Zasadą jest, iż jeżeli dwie lub więcej osób korzystających z tej samej daty pierwszeństwa zgłosiło identyczne albo podobne znaki towarowe, prawo ochronne na znak towarowy może być udzielone na rzecz każdej z tych osób.

Postępowanie w przedmiocie zastrzeżenia znaku towarowego

Dokonanie zastrzeżenia znaku towarowego wymaga przeprowadzenia postępowania przed Urzędem Patentowym. Jego wszczęcie następuje wskutek wystąpienia przez osobę zainteresowaną ze zgłoszeniem, w którym określa się znak towarowy oraz wskazuje towary, dla których jest on przeznaczony (art. 138 ust. 1 ustawy).

Zgłoszenia dokonuje się w formie podania, które powinno zawierać:

1. nazwisko i imię oraz adres zamieszkania lub nazwę oraz adres siedziby zgłaszającego,
2. numer identyfikacyjny REGON, w przypadku osób prawnych i jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, o ile zgłaszający go posiada,
3. nazwisko i imię oraz adres pełnomocnika, jeżeli zgłaszający działa przez pełnomocnika,
4. wniosek o udzielenie prawa ochronnego na znak towarowy,
5. wykaz towarów, dla których znak towarowy jest przeznaczony,
6. podpis zgłaszającego lub pełnomocnika,
7. spis załączonych dokumentów i oświadczeń (§ 4 oraz § 5 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 8 grudnia 2016 r. w sprawie dokonywania i rozpatrywania zgłoszeń znaków towarowych – Dz. U., poz. 2053).

Określenie w przedmiotowym podaniu, znaku towarowego, polega na jego przedstawieniu lub wyrażeniu w sposób graficzny, w tym w formie fotografii lub odbitki, określeniu jego rodzaju, a w razie potrzeby jego opisaniu.

Jeżeli Urząd Patentowy stwierdzi, że zgłoszenie nie zawiera wszystkich koniecznych elementów, wówczas wyznacza postanowieniem, pod rygorem umorzenia postępowania, termin do jego uzupełnienia. W takim przypadku, zgłoszenie uważa się za dokonane w dniu wpłynięcia do Urzędu Patentowego ostatniego brakującego dokumentu.

Podkreślić trzeba, że jedno zgłoszenie może dotyczyć tylko jednego znaku. W przypadku znaków barwnych za jeden znak uważa się oznaczenie obejmujące jedno zestawienie kolorów.

Po rozpatrzeniu sprawy, Urząd Patentowy wydaje decyzję negatywną, a więc o odmowie udzielenia prawa ochronnego na znak towarowy, jeżeli stwierdzi brak warunków wymaganych do jego uzyskania, bądź też decyzję o charakterze pozytywnym, ustanawiającą ochronę, w razie gdy brak jest do tego przeszkód.

Skutki prawne dokonania zastrzeżenia znaku towarowego

Najważniejszym skutkiem prawnym uzyskania prawa ochronnego na znak towarowy jest nabycie przez podmiot uprawniony prawa wyłącznego używania takiego znaku w sposób zarobkowy lub zawodowy na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej (art. 153 ust. 1 ustawy).

Powyższe Urząd Patentowy stwierdza przez wydanie specjalnego świadectwa ochronnego na znak towarowy, dokonując jednocześnie odpowiedniego wpisu do rejestru znaków towarowych.

Uprawniony może wskazać, że jego znak został zarejestrowany, poprzez umieszczenie w sąsiedztwie znaku towarowego litery „R” wpisanej w okrąg.

Podkreślić trzeba, że czas trwania prawa ochronnego na znak towarowy wynosi 10 lat od daty zgłoszenia znaku towarowego w Urzędzie Patentowym, przy czym okres ten może zostać ponownie przedłużony o taki sam czasookres, co podlega odrębnemu wpisowi do rejestru znaków towarowych.

Wskazać należy, iż

używanie znaku towarowego polega w szczególności na:

1. umieszczaniu tego znaku na towarach objętych prawem ochronnym lub ich opakowaniach, oferowaniu i wprowadzaniu tych towarów do obrotu, ich imporcie lub eksporcie oraz składowaniu w celu oferowania i wprowadzania do obrotu, a także oferowaniu lub świadczeniu usług pod tym znakiem,
2. umieszczaniu znaku na dokumentach związanych z wprowadzaniem towarów do obrotu lub związanych ze świadczeniem usług,
3. posługiwaniu się nim w celu reklamy.

Prawo ochronne na znak towarowy jest zbywalne i podlega dziedziczeniu. Umowa o przeniesienie znaku towarowego wymaga, pod rygorem nieważności, zachowania formy pisemnej. Przeniesienie staje się skuteczne wobec osób trzecich dopiero z chwilą dokonania wpisu do rejestru znaków towarowych.

Wygaśnięcie prawa ochronnego na znak towarowy

Prawo ochronne na znak towarowy może wygasnąć wskutek:

1. upływu okresu, na który zostało udzielone,
2. zrzeczenia się prawa przez uprawnionego przed Urzędem Patentowym, za zgodą osób, którym służą na nim prawa.
3. nieużywania zarejestrowanego znaku towarowego w sposób rzeczywisty dla towarów objętych prawem ochronnym w ciągu nieprzerwanego okresu pięciu lat, po dniu wydania decyzji o udzieleniu prawa ochronnego, chyba że istnieją ważne powody jego nieużywania,
4. utraty przez znak znamion odróżniających przez to, że na skutek działań lub zaniedbań uprawnionego stał się w obrocie zwyczajowym oznaczeniem – składającym się wyłącznie z elementów, które mogą służyć w obrocie do oznaczania w szczególności rodzaju towaru, jego jakości, ilości, ceny, przeznaczenia, sposobu, czasu lub miejsca wytworzenia, składu, funkcji lub przydatności – w stosunku do towarów, dla których był zarejestrowany,
5. działań uprawnionego lub, za jego zgodą, osób trzecich, gdy znak towarowy może wprowadzać odbiorców w błąd, w szczególności co do charakteru, właściwości lub pochodzenia geograficznego towaru,
6. wykreślenia z właściwego rejestru podmiotu mającego osobowość prawną, któremu przysługiwało prawo ochronne na znak towarowy (art. 168 oraz art. 169 ustawy).

Z wyjątkiem przypadku, wskazanego w punkcie 1, we wszystkich pozostałych, Urząd Patentowy na wniosek każdej osoby, wydaje decyzję stwierdzającą wygaśnięcie prawa ochronnego na znak towarowy.

W sytuacji określonej w punkcie 5,

Urząd Patentowy może wydać taką decyzję także na wniosek:

1. krajowych lub regionalnych organizacji, których celem statutowym jest ochrona interesów konsumentów lub przedsiębiorców,
2. Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów,
3. powiatowego (miejskiego) rzecznika konsumentów.

Z wnioskiem o stwierdzenie wygaśnięcia prawa ochronnego na znak towarowy może, w interesie publicznym, wystąpić także Prokurator Generalny Rzeczypospolitej Polskiej lub Prezes Urzędu Patentowego. Mogą oni również przystąpić w każdym czasie do toczącego się już postępowania.

Zasadą jest, że jeżeli przyczyna wygaśnięcia prawa ochronnego na znak towarowy dotyczy jedynie niektórych towarów, wygaśnięcie prawa odnosi się tylko do nich.

Podkreślenia wymaga fakt, iż prawo ochronne na znak towarowy wygasa z dniem złożenia wniosku o stwierdzenie jego wygaśnięcia, jednakże na wniosek strony Urząd Patentowy stwierdza wygaśnięcie tego prawa z dniem, w którym nastąpiło zdarzenie, z którym ustawa wiąże skutek wygaśnięcia prawa ochronnego na znak towarowy. Datę wygaśnięcia prawa ochronnego na znak towarowy potwierdza się w wydanej decyzji administracyjnej.

Unieważnienie albo wygaśnięcie prawa ochronnego podlega wpisowi do rejestru znaków towarowych.

 Ochrona prawna zastrzeżonego znaku towarowego

Zastrzeżony znak towarowy podlega ochronie zarówno cywilnoprawnej, jak i na gruncie prawa karnego.

Ochrona cywilnoprawna

Osoba, której prawo ochronne na znak towarowy zostało naruszone, może żądać od osoby, która się tego dopuściła:

1. zaniechania naruszania,
2. wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści.

W razie, gdy naruszenie miało charakter zawiniony, pokrzywdzony może domagać się również naprawienia wyrządzonej szkody na zasadach ogólnych albo poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej opłacie licencyjnej albo innego stosownego wynagrodzenia, które w chwili ich dochodzenia byłyby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie ze znaku towarowego (art. 296 ustawy – Prawo własności przemysłowej).

Dodać należy, że sąd, rozstrzygając o naruszeniu znaku towarowego, może orzec, na wniosek uprawnionego, w sposób i w zakresie przez siebie ustalonym, o podaniu do publicznej wiadomości części albo całości wydanego w tej sprawie orzeczenia lub informacji o orzeczeniu.

Może także nakazać osobie, która naruszyła znak towarowy, na jej wniosek, w przypadku gdy naruszenie jest niezawinione, zapłatę stosownej sumy pieniężnej na rzecz uprawnionego, jeżeli zaniechanie naruszania lub orzeczenie o naprawieniu wyrządzonej szkody, byłyby dla osoby naruszającej niewspółmiernie dotkliwe, a zapłata stosownej sumy pieniężnej należycie uwzględnia interesy pokrzywdzonego.

W kwestii ochrony cywilnoprawnej znaków towarowych wypowiedział się Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 12 stycznia 2015 r. (I ACa 663/14, LEX nr 1740704), zgodnie z którym „Przesłanką powstania roszczeń określonych w art. 296 ust. 1 Pr.w.p., przy uwzględnieniu zakresu prawa ochronnego wynikającego z art. 153 Pr.w.p., jest zdarzenie – działanie dające się zakwalifikować jako naruszenie tego prawa w sposób określony m.in. w art. 296 ust. 2 Pr.w.p. Ogólnie rzecz ujmując, przesłanką naruszenia prawa ochronnego jest używanie kolizyjnego oznaczenia w celu odróżnienia pochodzenia towarów, prowadzące do naruszenia funkcji oznaczenia pochodzenia. Istota naruszenia polega na spowodowaniu ryzyka wprowadzenia odbiorców w błąd co do pochodzenia towarów (usług). Wykorzystanie przez osobę trzecią oznaczenia (znaku towarowego) w domenie internetowej stanowi naruszenie prawa ochronnego na ten znak, jeżeli wywołuje niebezpieczeństwo wprowadzenia w błąd co do pochodzenia towaru (usługi) albo prowadzi do naruszenia funkcji reklamowej znaku. Przyjmuje się zatem, że także użycie chronionego oznaczenia w Internecie może stanowić naruszenie prawa ochronnego, z którego dla uprawnionego wynikają roszczenia przewidziane w art. 296 ust. 1 Pr.w.p., jeżeli zostaną spełnione ustawowe przesłanki. Podstawy uwzględnienia roszczenia nie stanowi jednak samo wykorzystanie oznaczenia w adresie internetowym, ale takie posłużenie się nim, które prowadzi do zakłócenia funkcji znaku przez wprowadzenie niebezpieczeństwa wprowadzenia w błąd co do pochodzenia towaru lub usługi albo do naruszenia funkcji reklamowej znaku. Badanie niebezpieczeństwa wprowadzenia w błąd obejmuje zaś nie tylko podobieństwo towarów (usług) i oznaczeń oraz stopień ich podobieństwa, ale także rozpoznawalność wcześniejszego znaku i inne czynniki, w tym w szczególności sposób i okoliczności, w jakich towary (usługi) są oferowane. Taka złożona, całościowa metoda oceny pod kątem rozważanej postaci naruszenia prawa ochronnego została ukształtowana już w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Podkreśla się, że decydującym o rozstrzygnięciu co do podobieństwa znaków nie jest istnienie potencjalnej, teoretycznej możliwości wprowadzenia odbiorców w błąd co do pochodzenia usług, ale musi być to przewidywanie realne, oparte na wszechstronnej i rozsądnej ocenie okoliczności danego przypadku (zob. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2013 r., IV CSK 191/13, OSNC 2014/9/95, i powołane tam judykaty)”.

W dorobku judykacyjnym Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości niebezpieczeństwo (ryzyko) wprowadzenia w błąd jest interpretowane jako sytuacja, gdy odbiorcy mogą sądzić, że towary i usługi pochodzą z tego samego przedsiębiorstwa lub z przedsiębiorstw ekonomicznie ze sobą powiązanych. Przy ocenie niebezpieczeństwa wprowadzenia w błąd na gruncie art. 296 ust. 2 pkt 2 ustawy Prawo własności przemysłowej powinien być brany pod uwagę stopień podobieństwa kolidujących znaków, a także stopień podobieństwa towarów (usług), dla których są używane oraz zdolność odróżniająca (jej siła) znaku wcześniej zarejestrowanego. Ocena podobieństwa znaków powinna być przeprowadzana całościowo (ocena ogólnego wrażenia) na płaszczyźnie wizualnej, fonetycznej i znaczeniowej z uwzględnieniem elementów dominujących i odróżniających. W orzecznictwie Sądu Najwyższego zwraca się zaś uwagę, że ograniczenie się tylko do jednej płaszczyzny porównawczej nie jest wystarczające w przypadku znaków słowno-graficznych, w których warstwa wizualna (układ, rozmiar, czcionka, kolorystyka) ma szczególne znaczenie (por. wyroki z dnia 22 lutego 2007 r., III CSK 300/06, OSNC 2008, Nr 1, poz. 11 i z dnia 26 września 2013 r., II CSK 710/12, nie publ.). Uwzględnienie wszystkich kryteriów jest zatem nieodzowne nie tylko dla stwierdzenia podobieństwa oznaczeń, ale także dla określenia stopnia ich podobieństwa, czynnika istotnego przy badaniu ryzyka konfuzji”.

Ochrona prawnokarna

Ochrona prawnokarna naruszenia znaku towarowego przewidziana jest  w art. 305 ustawy – Prawo własności przemysłowej, który stanowi, że – kto, w celu wprowadzenia do obrotu, oznacza towary podrobionym znakiem towarowym, zarejestrowanym znakiem towarowym, którego nie ma prawa używać lub dokonuje obrotu towarami oznaczonymi takimi znakami, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. Sąd może także orzec przepadek na rzecz Skarbu Państwa materiałów i narzędzi, jak również środków technicznych, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia przestępstwa, chociażby nie były one własnością sprawcy.

W wypadku mniejszej wagi, sprawca w /w przestępstwa podlega grzywnie.

Podkreślić trzeba, iż ściganie sprawców powyżej wskazanych przestępstw następuje na wniosek pokrzywdzonego, który jest więc konieczny, aby nastąpiło wszczęcie postępowania karnego.

Jeżeli sprawca uczynił sobie z popełnienia takiego przestępstwa stałe źródło dochodu albo dopuszcza się tego przestępstwa w stosunku do towaru o znacznej wartości, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 5. W takim przypadku sąd orzeka również przepadek na rzecz Skarbu Państwa materiałów i narzędzi, jak również środków technicznych, które służyły lub były przeznaczone do popełnienia przestępstwa, przy czym jeżeli takie nie były one własnością sprawcy, sąd może orzec także ich przepadek na rzecz Skarbu Państwa. Dodać należy, iż przestępstwo tego rodzaju ścigane jest w trybie publicznoskargowym, a więc z urzędu. Tym samym każdy ma obowiązek zawiadomić właściwe organy o jego popełnieniu. Obowiązek ten dotyczy też instytucji państwowych i samorządowych.

Wymiar grzywny określają przepisy Kodeksu karnego, zgodnie z którymi jest wymierzana w tzw. stawkach dziennych, przy czym ich liczbę oraz wysokość określa każdorazowo sąd orzekający w danej sprawie. Najniższa liczba stawek wynosi 10, najwyższa zaś aż 540. Stawka dzienna nie może być niższa od 10 zł., ani przekraczać kwoty 2000 zł. Zgodnie z w/w aktem prawnym – kara ograniczenia wolności może trwać od miesiąca do 12 miesięcy i polega na obowiązku wykonywania nieodpłatnej, kontrolowanej pracy na cele społeczne lub potrąceniu od 10% do 25% wynagrodzenia za pracę w stosunku miesięcznym na cel społeczny wskazany przez sąd.