Jak sporządzić umowę o przejściu praw autorskich do wpisu blogowego?

Opublikowano przez

Prowadząc e-biznes powinieneś zadbać o wiele jego elementów. Zarówno tych technicznych, jak np. wybór właściwego hostingu i domeny, czy zapewnienie odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa. Jak również o zabezpieczenie własnych interesów prawnych, w tym dotyczących przejmowanych praw do utworów. Zjawisko tzw. copywritingu, a więc odpłatnego sporządzania wpisów blogowych na rzecz zamawiającego staje coraz bardziej powszechne. Aby w pełni zabezpieczyć interesy obu stron takich transakcji, niezbędne jest uprzednie sporządzenie umowy o przejściu praw autorskich.

Jakie elementy powinna zawierać umowa o przejściu praw autorskich do wpisu blogowego, czym powinna się ona charakteryzować i jakiego rodzaju postanowienia decydują o jej ważności, opisuje niniejszy artykuł.  

Jaki jest przedmiot umowy o przejście praw autorskich?

Na wstępie wskazać trzeba, iż przedmiotem prawa autorskiego jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia (utwór). W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe) (art. 1 ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych – j.t. Dz. U. z 2021 r., poz. 1062).

Prawa autorskie przysługujące twórcy podzielić można na osobiste oraz majątkowe.

Zgodnie z zapisami w/w ustawy autorskie prawa osobiste chronią nieograniczoną w czasie i niepodlegającą zrzeczeniu się lub zbyciu więź twórcy z utworem, a w szczególności prawo do:

1) autorstwa utworu,

2) oznaczenia utworu swoim nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania go anonimowo,

3) nienaruszalności treści i formy utworu oraz jego rzetelnego wykorzystania,

4) decydowania o pierwszym udostępnieniu utworu publiczności,

5) nadzoru nad sposobem korzystania z utworu (art.16 ustawy).

Z kolei autorskie prawa majątkowe polegają na tym, iż twórcy przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu, przy czym mogą one przejść na inne osoby w drodze dziedziczenia lub na podstawie umowy. Także nabywca autorskich praw majątkowych może przenieść je na inne osoby, chyba że umowa stanowi inaczej (art. 17 oraz art. 41 ust. 1 ustawy).

W świetle powyższego, podkreślenia wymaga fakt, iż przedmiotem o przejście praw autorskich mogą być tylko i wyłącznie autorskie prawa majątkowe – nie może ona dotyczyć praw o charakterze osobistym.

Przedmiotowo istotne elementy umowy o przejście praw autorskich (essentialia negotii)

Przede wszystkim pamiętać trzeba, że umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności (art. 53 ustawy). Tym samym kontrakt tego rodzaju, ustalony przez strony jedynie w formie ustnej, nie wywoła żadnych skutków prawnych.

Podkreślenia wymaga fakt, iż polski system prawny opiera się na zasadzie swobody zawierania umów, zgodnie z którą – strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego (art. 353(1) Kodeksu cywilnego).

Pamiętać więc trzeba, iż każda umowa, w tym o przejście praw autorskich, zawierać musi tzw. essentialia negotii, a więc przedmiotowo istotne elementy, bez których nie można mówić o jej ważności z prawnego punktu widzenia. Trzeba jednocześnie mieć na uwadze, iż w umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu (art. 65 § 2 k.c.)

Ustalając więc treść umowy o przejście praw autorskich, jej strony powinny zwrócić szczególną uwagę na jej cel, ewentualne niebezpieczeństwa związane z realizacją kontraktu oraz jego zgodność z obowiązującymi przepisami prawa.

Essentialia negotii umowy o przejście praw autorskich wynikają one wprost z ogólnych zasad prawa cywilnego oraz postanowień ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

W przedmiocie tym wypowiedział się też Sąd Apelacyjny w Warszawie, który w wyroku z dnia 9 marca 2010 r. (I ACa 1216/09), stwierdził, iż „do elementów przedmiotowo istotnych umowy przeniesienia autorskich praw majątkowych (essentialia negotii), należy oznaczenie utworu, oznaczenie treści przenoszonych praw według pól eksploatacyjnych, określenie wynagrodzenia twórcy oraz określenie zobowiązania nabywcy praw autorskich co do eksploatowania utworu. Wszystkie te elementy treści umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych, powinny być ujęte w formie pisemnej, wyrażone zaś w formie ustnej są nieważne”.

Dodać należy, że poza powyżej wymienionymi elementami, umowa o przejście praw autorskich każdorazowo zawierać powinna także elementy umożliwiające jej identyfikację.

Elementy identyfikacyjne umowy o przejście praw autorskich

Do elementów identyfikacyjnych, które powinna zawierać  umowa o przejście praw autorskich należą:

1) oznaczenie daty i miejsca zawarcia umowy,

2) oznaczenie stron umowy, co powinno zawierać: imię i nazwisko lub nazwę jej podmiotów, adres zamieszkania lub siedziby (ewentualnie adres do doręczeń), numer PESEL lub numer KRS spółki oraz NIP – w przypadku osoby prowadzącej działalność gospodarczą, ewentualnie numer dowodu osobistego. Jeżeli stroną umowy jest podmiot nie będący osobą fizyczną, powinna ona zawierać wskazanie sposobu jego reprezentacji i dane osobowe osób, które  zawierają umowę w jego imieniu.

Oznaczenie utworu

Absolutnie niezbędnym elementem umowy o przejście praw autorskich jest dokładne określenie  jej przedmiotu, a więc oznaczenie utworu, do którego prawa będą przenoszone. Tym samym zawierać ona musi precyzyjne wskazanie jego identyfikacyjnych cech, takich jak tytuł oraz dane autora. W przypadku gdy utwór zawiera elementy umożliwiające jego dokładniejszą specyfikację, konieczne jest także ich podanie.

Możliwe jest także uczynienie przedmiotem umowy o przeniesienie praw utworów, które dopiero mają powstać w przyszłości, przy czym w tym zakresie nie jest konieczne tak szczegółowe ich oznaczanie, co wynika też wprost z wskazanego powyżej wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie, w myśl którego „Do elementów przedmiotowo istotnych zaliczyć należy określenie utworów, do których autorskie prawa majątkowe mają być przeniesione. Jednakże (…) jeśli chodzi o utwory, które dopiero mają powstać w przyszłości (…) oczekiwanie, by strony umowy dotyczącej przeniesienia autorskich praw majątkowych w sposób szczegółowo wyliczały przyszłe utwory, określały ich tematykę czy formę, jest nieuprawnione. Sam ustawodawca dopuścił możliwość zawierania umów dotyczących utworów mających powstać w przyszłości”.

Oznaczenie treści przenoszonych praw według pól eksploatacyjnych

Umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych, powinna obejmować pola eksploatacji wyraźnie w niej wymienione.

Pamiętać trzeba, iż nieważna jest umowa w części dotyczącej wszystkich utworów lub wszystkich utworów określonego rodzaju tego samego twórcy mających powstać w przyszłości, zaś ona sama może dotyczyć tylko pól eksploatacji, które są znane w chwili jej zawarcia.

Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych wyraźnie wskazuje, iż odrębne pola eksploatacji stanowią w szczególności:

1) w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu – wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową,

2) w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono – wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy,

3) w zakresie rozpowszechniania utworu w sposób inny niż określony w pkt 2 – publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym (art. 50 ustawy).

Na wszelki wypadek, zasadne będzie wymienienie wszystkich wyżej wymienionych pól w treści zawieranej umowy.

Określenie wynagrodzenia twórcy

Zasadą jest, iż jeżeli z umowy nie wynika, że przeniesienie autorskich praw majątkowych lub udzielenie licencji nastąpiło nieodpłatnie, twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia.

Z kolei w razie gdy w umowie nie określono wysokości wynagrodzenia autorskiego, określa się je z uwzględnieniem zakresu udzielonego prawa oraz korzyści wynikających z korzystania z utworu.

W razie rażącej dysproporcji między wynagrodzeniem twórcy a korzyściami nabywcy autorskich praw majątkowych lub licencjobiorcy, twórca może żądać stosownego podwyższenia wynagrodzenia przez sąd.

W przypadku, gdy strony w zawartej umowie nie postanowią inaczej, twórcy przysługuje odrębne wynagrodzenie za korzystanie z utworu na każdym odrębnym polu eksploatacji.

Gdy strony ustalą, że wynagrodzenie twórcy zależy od wysokości wpływów z korzystania z utworu, wówczas ma on prawo do otrzymania informacji i wglądu w niezbędnym zakresie do dokumentacji mającej istotne znaczenie dla określenia wysokości tego wynagrodzenia.

Określenie zobowiązania nabywcy praw autorskich co do eksploatowania utworu

Twórca utworu, aby zabezpieczyć w pełni przysługujące mu prawa autorskie, powinien w umowie zastrzec sobie prawo zatwierdzania wszelkich zmian wprowadzanych w utworze oraz  wprowadzić postanowienia wskazujące precyzyjnie dozwolone i niedozwolone rodzaje modyfikacji dzieła przez nabywcę.

Ponieważ osobiste prawa autorskie nie podlegają przeniesieniu, to tym samym twórca ma prawo, nawet po zawarciu umowy o przejście majątkowych praw autorskich, wskazywać swoje autorstwo oraz żądać podpisywania utworów swoim nazwiskiem. Jeśli druga strona nie akceptuje takiego stanu rzeczy, możliwe jest umieszczenie w zawieranej umowie postanowień o zrzeczeniu się przez zbywcę wykonywania praw tego rodzaju w stosunku do nabywcy przez wskazany w umowie czasookres, który może, ale nie musi być tożsamy z czasem na który została zawarty sam kontrakt – może on być krótszy, bądź dłuższy.

Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, twórca zachowuje wyłączne prawo zezwalania na wykonywanie zależnego prawa autorskiego, mimo że w umowie postanowiono o przeniesieniu całości autorskich praw majątkowych (art. 46 ustawy). W tym miejscu wskazać trzeba, że utwór zależny charakteryzuje się tym, że powstaje w związku z cudzym dziełem (utworem pierwotnym) lub jest na nim oparty, stanowiąc jego twórcze opracowanie, przeróbkę lub adaptację.

Zasadą jest, iż jeżeli w umowie nie określono sposobu korzystania z utworu, powinien on być zgodny z charakterem i przeznaczeniem utworu oraz przyjętymi zwyczajami.

Jeżeli zawarta umowa nie stanowi inaczej, przeniesienie własności egzemplarza utworu nie powoduje przejścia autorskich praw majątkowych do utworu, zaś przejście autorskich praw majątkowych nie powoduje przeniesienia na nabywcę własności egzemplarza utworu.

Nabywca oryginału utworu jest obowiązany udostępnić go twórcy w takim zakresie, w jakim jest to niezbędne do wykonywania prawa autorskiego, może się on jednak domagać w takim przypadku odpowiedniego zabezpieczenia oraz wynagrodzenia za korzystanie.

Obowiązki i uprawnienia twórcy

Twórca jest obowiązany dostarczyć utwór w terminie określonym w zawartej umowie, a jeżeli nie został on oznaczony – niezwłocznie po ukończeniu utworu. W razie, gdy nie zastosował się on do tej zasady, wówczas zamawiający może wyznaczyć odpowiedni dodatkowy termin z zagrożeniem odstąpienia odumowy, a po jego bezskutecznym upływie –  od umowy odstąpić.

W przypadku, gdy zamówiony utwór ma usterki, zamawiający może wyznaczyć twórcy odpowiedni termin do ich usunięcia, a po jego bezskutecznym upływie może od umowy odstąpić lub żądać odpowiedniego obniżenia umówionego wynagrodzenia, chyba że usterki są wynikiem okoliczności, za które twórca nie ponosi odpowiedzialności. Twórca zachowuje w każdym razie prawo do otrzymanej części wynagrodzenia, nie wyższej niż 25% wynagrodzenia umownego.

Jeżeli utwór ma wady prawne, zamawiający może od umowy odstąpić i żądać naprawienia poniesionej szkody.

Pamiętać trzeba, że roszczenia z wyżej wymienionych tytułów, wygasają z chwilą przyjęcia utworu.

Z kolei, gdy zamawiający nie zawiadomi twórcy w terminie sześciu miesięcy od dostarczenia utworu o jego przyjęciu, nieprzyjęciu lub uzależnieniu przyjęcia od dokonania określonych zmian w wyznaczonym w tym celu odpowiednim terminie, uważa się, że utwór został przyjęty bez zastrzeżeń, przy czym strony w zawartej umowie mogą określić inny termin.

Zgodnie z obowiązującym porządkiem prawnym, twórca może odstąpić od zawartej umowy lub ją wypowiedzieć ze względu na swoje istotne interesy twórcze, jednakże w takim przypadku, jeżeli w ciągu dwóch lat od takiej czynności zamierza on przystąpić do korzystania z utworu, ma obowiązek zaoferować je nabywcy, wyznaczając mu w tym celu odpowiedni termin.

Jeżeli odstąpienie od umowy lub jej wypowiedzenie następuje po przyjęciu utworu, skuteczność odstąpienia lub wypowiedzenia może być przez drugą stronę umowy uzależniona od zabezpieczenia kosztów poniesionych przez nią w związku z zawartą umową. Nie można jednak żądać zwrotu kosztów, gdy zaniechanie rozpowszechniania jest następstwem okoliczności, za które twórca nie ponosi odpowiedzialności.

W przypadku, gdy nabywca udostępni publicznie utwór w nieodpowiedniej formie albo ze zmianami, którym twórca mógłby słusznie się sprzeciwić, wówczas uprawniony jest on do wezwania do zaniechania naruszenia, a w razie jego bezskuteczności – do odstąpienia od umowy lub jej wypowiedzenia, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia określonego umową.

Zasadą jest, że każda ze stron odstępując od umowy lub wypowiadając ją może żądać od drugiej strony zwrotu wszystkiego, co ta otrzymała z tytułu umowy.

Podkreślenia wymaga fakt, że umowa zobowiązująca do przeniesienia autorskich praw majątkowych przenosi na nabywcę, z chwilą przyjęcia utworu, prawo do wyłącznego korzystania z utworu na określonym w umowie polu eksploatacji, chyba że postanowiono w niej inaczej (art. 64 ustawy).

Zgodnie z przywoływanym już wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie „Rozwiązanie zawarte w art. 64 w/w ustawy nawiązuje do rozróżniania tzw. umów konsensualnych i realnych. Wedle tego przepisu zawarcie umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych, zarówno dotyczącej dzieła już istniejącego, jak i przyszłego (konkretnego utworu), powoduje powstanie zobowiązania do przeniesienia tych praw. Skutek rozporządzający takiej umowy powstaje zaś dopiero z chwilą przyjęcia utworu przez kontrahenta twórcy. Rozwiązanie przyjęte w art. 64 Pr. Aut. oznacza zatem, iż nabywca autorskich praw majątkowych do utworu uzyskuje skuteczne erga omnes prawa (podmiotowe skuteczne wobec wszystkich) nie wraz z zawarciem umowy o przeniesienie autorskich praw majątkowych do oznaczonego utworu, lecz dopiero po przyjęciu utworu”.

Inne postanowienia umowy o przejście praw autorskich

Umowa o przeniesienie praw autorskich, zgodnie z obowiązującą zasadą swobody zawieranie umów, może być zawarta na czas określony lub nieokreślony, co powinno zostać wskazane bezpośrednio w jej treści. Oczywiście po upływie czasu trwania takiego kontraktu, twórca „odzyskuje” przysługujące mu prawa autorskie w całej pełni.

Reasumując – prowadzenie własnego e-biznesu wymaga nie tylko zadbania o wybór właściwego serwera, hostingu, znalezienia najbardziej przydatnej domeny i zapewnienia właściwego poziomu bezpieczeństwa, w tym uzyskania certyfikatu SSL, ale także odpowiedniego zabezpieczenia swoich interesów poprzez zawieranie umów o przejście praw autorskich zawierających takie postanowienia, które będą chronić je w całej pełni. W przeciwnym wypadku, można narazić się na nie tylko na znaczne straty o charakterze finansowym, ale także na skutki prawnokarne.